Waarom ontwikkeltrajecten zoals MD en LD een culturele herstart behoeven
- jorritstevens
- 2 apr
- 4 minuten om te lezen
Bijgewerkt op: 3 apr
Niet nog een nuttigere manager*, maar een rijker mens
Managers, HR-professionals, topambtenaren en leiders in opleiding worden vandaag de dag vaak niet gevormd tot mensen, maar tot functionarissen in dienst van een systeem, middel tot een doel. Opleidingsprogramma’s, leergangen en ontwikkeltrajecten, hoe goedbedoeld ook, richten zich doorgaans op effectiviteit, wendbaarheid en impact. Op leiderschap als hefboom voor prestaties, op communicatie als beïnvloeding, op menselijkheid als competentie.
Maar zelden worden deelnemers opgeleid in verzet. Zelden leren ze zich te ontworstelen aan een paradigma dat het menselijke reduceert tot middel. En vrijwel nooit worden ze uitgedaagd om de taal die daaraan ten grondslag ligt te doorzien en te herscheppen.
Dat is een probleem. Geen klein probleem. Maar een existentiële vergissing.
De schrale oogst van het nuttige
We leven in een tijdperk waarin de mens steeds vaker wordt opgeleid tot instrument. Tot ('human') resource. Tot radertje in een systeem dat nauwelijks nog vraagt: waartoe? En wat als dit systeem zelf juist het probleem is?
De eenzijdige nadruk op groei, efficiëntie en performativiteit heeft geleid tot een mensbeeld dat verontrustend arm en smal is. In veel management development-programma’s wordt nog altijd uitgegaan van de homo economicus in maatpak: rationeel, zelfsturend, resultaatgericht. Maar deze mens is vermoeid, uitgeput, vervreemd. Hij leeft op de rand van burn-out, verstikt onder dashboards, beleidstaal en zelfhulpboeken. Hij mist iets wat zijn curriculum niet bevatte: innerlijke breedte.
Van managementontwikkeling naar mentale vernauwing
Wat ironisch genoeg ‘ontwikkeling’ heet, is vaak juist een versmalling.
Een herhaling van steeds dezelfde waarden: autonomie, doelgerichtheid, ownership.
Maar het zijn precies deze waarden die het probleem vormen wanneer ze niet worden ingebed in een ander, veelomvattender, rijker mensbeeld.
We leiden leiders op binnen het organisatieparadigma.
(Top)Ambtenaren zonder moreel kompas noch poëtica.
Managers zonder taal voor het kwetsbare.
En consultants die enkel kunnen adviseren binnen het heersende organisatiediscours dat hen zelf gevangenhoudt.
Deze functionarissen zijn qua mentaliteit goed getraind in nuttigheid, maar existentieel ongewapend.
De organisatocratie als vijand van de menswaardigheid
Het organisatiediscours is niet neutraal. Het is imperialistisch van aard: het dringt door tot in ons spreken, onze tijdsbeleving, onze sociale omgang, ons zelfbeeld. Zelfs de taal van zorg, rust en aandacht wordt door het systeem gekoloniseerd en gereduceerd tot middelen om weer harder, beter, productiever te zijn. Alsof ademen een doel heeft, namelijk dat je daardoor nuttig kunt zijn.
Deze logica is niet alleen onmenselijk, ze is gevaarlijk. Ze leidt tot een vorm van verdinglijking, waarin mensen hun eigen ziel of waardigheid als eigendom behandelen dat moet renderen. Vrij naar Eva von Redecker: we zijn niet alleen bezig de wereld te bezitten, we proberen ook onze eigen waardigheid te managen.
Maar: de mens is niet geboren als functionaris.
De mens wordt menswaardig geboren.
Als een wezen met verbeelding, met tragiek, met poëzie.
Als iemand die geraakt wil worden, niet geoptimaliseerd.
Pleidooi voor de poëtische mens
Wat wij nodig hebben is geen nóg slimmere manager, geen nóg effectievere bestuurder, geen nóg empathischere leider.
Wat wij nodig hebben zijn mensen die hun volledige menselijkheid durven herwinnen.
Mensen die kunnen zeggen: “Stop. Deze taal wil ik niet meer spreken. Deze doelen zijn niet de mijne.”
Mensen die de moed hebben om te vertragen, te twijfelen, te dwalen.
De poëtische mens is geen dromer, maar een verzetsstrijder.
Hij of zij herkent de verleidingen van het systeem, maar is er niet toe gereduceerd.
Deze mens weet: mijn waarde is niet mijn output.
Mijn rust is niet luiheid.
Mijn traagheid is niet zwakte.
Mijn falen is niet disfunctioneren, maar soms: verlossing.
En dus is dit geen blog.
Het is een aanklacht.
Tegen het onderwijssysteem dat enkel opleidt tot bruikbaarheid.
Tegen MD- en LD-programma’s die mensen opleiden tot paladijnen van het paradigma.
Tegen leiderschapsidealen die morele moed verwarren met charisma.
Tegen opleiders die dapperheid verwarren met doelgerichtheid.
Maar het is ook een uitnodiging.
Tot herontwerp.
Tot verbeelding.
Tot verzet-met-stijl.
Tot het ontsluiten van een andere taal, een andere tijdservaring, een ander mensbeeld: van binnenuit.
En ja: dat is mogelijk.
Het gebeurt al.In de tussentijdse ruimtes, daar waar verwondering weer emergeert.
Waar geen KPI’s zijn, maar vragen.
Waar geen targets zijn, maar betekenis of zelfs zin.
Denkadviseren biedt één van die andere paden.
Geen oplossing.
Wel een uitnodiging.
Voor iedereen die voelt dat het anders kan of zelfs moet en diep vanbinnen allang weet:
Ik ben geen radertje. Ik ben een mens.
Wil je weten hoe dat pad eruitziet?
Dan ben ik je gids die de route ook niet kent, die je uitnodigt, niet tot volgen, maar tot verwondering.
Hoe dan?
En daar begint het al...
Geschreven door:
Jorrit Stevens, denkadviseur | DENKADVISEREN.NL
Mail: info[at]DENKADVISEREN.NL
Door mij geraadpleegde bronnen:
Hannah Arendt, De menselijke conditie (Boom, 2019)
Susan van Ass & Geerhard Bolte (red.), Managementtrends 2025 (Uitgeverij Haystack, 2024)
Edu Feltmann, MD uit Balans, In: Tijdschrift voor Management Development (1997)
Edu Feltmann, POËTICA. De vierde dimensie van adviseren - Denkadviseren als alternatief voor en aanvuling op management- en organisatieadviseren, Redactie, heruitgave & vormgeving: Jorrit Stevens (2022)
Max Horkheimer & Theodor W. Adorno, Dialectiek van de Verlichting (1944)
Herbert Marcuse, One-Dimensional Man: Studies in the Ideology of Advanced Industrial Society. Boston: Beacon Press (1964)
Remco Mostertman, Organiseren en HR in 2025 – een toekomstvisie, Koninklijke Van Gorcum B.V. (2023)
Eva von Redecker, Revolutie voor het leven, ISVW Uitgevers (2025)
Als u dit artikel interessant vond, bent u misschien ook geïnteresseerd in:
[de links openen in een nieuw tabblad]
Voor teams (MT's), afdelingen, groepen: De In-Company Workshop Denkadviseren (1 dagdeel)
Ik vind het zo herkenbaar. Ik probeer de medemenselijkheid bijvoorbeeld terug te krijgen in het voortgezet onderwijs. En ondertussen merk ik dat wat ik vanuit zachtheid poog, juist als dat poëtisch is, maar ook als dat heel concreet is, als vijanddenken wordt ervaren door sommigen. Mijn inbreng wordt gezien als een aanval op een paradigma waarin er veiligheid is door je niet te bemoeien met elkaar. Waarin alles wat medemenselijkheid is wordt afgedaan als zweverig. En waarin respect wel iets is wat je verdient, maar niet iets wat je over hebt voor alle anderen. Ja, juist daartegen is het verzet nodig. Massa creëren met wie er wel gevoelig voor is. In contact met jezelf blijven. Telkens weer het respect opzoeken…